Οι Προτάσεις που έχουν εισαχθεί στο δημόσιο διάλογο για την Αναμόρφωση του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων κινούνται στη σωστή κατεύθυνση.
Ιδίως δε των μέτρων περί κυρώσεων στους δικαστές που καθυστερούν υπερβολικά την έκδοση αποφάσεων ή περί ελέγχου όσων δικαστών οι Αποφάσεις αναιρούνται ή εξαφανίζονται για λόγους κακής ερμηνείας και εφαρμογής του Νόμου.
Του Αλέξη Αναγνωστάκη*
Δύσκολα κάποιος θα μπορούσε να συνηγορήσει πειστικά υπέρ του αντιθέτου καθώς ο σκοπός των άνω μέτρων αντικειμενικά τείνει στη βελτίωση του ρόλου των δικαστικών αποφάσεων.
Οφείλω ωστόσο να παρατηρήσω πως η εφαρμογή στην πράξη των άνω μέτρων μπορεί να επιφέρει απροσδόκητες παράπλευρες συνέπειες, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην έκδοση πρόχειρων και εσφαλμένων δικαστικών αποφάσεων.
Παραδείγματος χάρη, τα πολύ σύντομα πλαίσια διεκπεραίωσης μιας υπόθεσης (που ένας δικαστής θα θεωρεί ως “ασφυκτικά”) μπορεί να οδηγήσει σε ανεπίτρεπτα εσπευμένες αποφάσεις, που συχνά στερούνται αιτιολογίας και ορθής εξέτασης της υπόθεσης και βρίθουν λαθών.
Οι επιπτώσεις στο υπηρεσιακό μέλλον του δικαστή μιας τυχόν αναιρετικής ή διαφορετικής από τον προηγούμενο δικαστή απόφασης θα μπορούσε να οδηγήσει σε σκοπιμότητες για περιορισμό των αναιρέσεων ή και απόρριψης αυτών, ενόψει της κρισιμότητας των συνεπειών αυτών.
Δεν δικαιολογώ σε κανένα σημείο τυχόν τέτοιες “παρενέργειες” ούτε θεωρώ πως πρέπει να αποτελέσουν λόγο μη αναμόρφωσης του Οργανισμού των Δικαστηρίων και των Δικαστών. Απλά παρατηρώ τον ενδεχόμενο οι άνω καταστάσεις να λάβουν χώρα.
Εκτιμώ ωστόσο πως στα πλαίσια της αναμόρφωσης του δικαστικού συστήματος δεν θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προτεραιότητα μονάχα στην ταχύτητα διεκπεραίωσης της υπόθεσης από τον δικαστή.
Σημαντικότερο ρόλο νομίζω πως διαθέτει το στοιχείο της ποιότητας και της δίκαιας κρίσης της δικαστικής Απόφασης, το γεγονός πως η νόμιμη διαδικασία τηρήθηκε σε κάθε στάδιο της δίκης καθώς και η υποκειμενική και αντικειμενική αμεροληψία.
Σε αυτό το σημείο, η αναγκαιότητα αποτελεσματικής αξιολόγησης των δικαστικών αποφάσεων προβάλλει παραπάνω από επιτακτική.
Το τωρινό σύστημα της αξιολόγησης μοιάζει τελείως απρόσφορο και αναποτελεσματικό στους σκοπούς που υπηρετεί (ο αξιολογούμενος δικαστής επιλέγει κατά την ευχέρεια του τις δικαστικές αποφάσεις επί του περιεχομένου των οποίων θα αξιολογηθεί).
Για την σωστότερη και αποτελεσματικότερη αξιολόγηση των δικαστικών αποφάσεων, χρειάζονται, κατά την άποψή μου, μεγαλύτερα και δραστικότερα μέσα:
-
Προτεραιότητα στη δίκαιη κρίση και την αμεροληψία του Δικαστή, χωρίς συμβιβασμούς. Αυστηρότερες αποτρεπτικές κυρώσεις για μη δίκαιες και αβάσιμες Δικαστικές Αποφάσεις.
-
Δημιουργία ψηφιακής θυρίδας όπου θα βρίσκονται σε ηλεκτρονική μορφή ΟΛΕΣ οι αποφάσεις κάθε δικαστή. Η αξιολόγηση της ποιότητας και δίκαιας κρίσης θα πρέπει να λαμβάνεται, εκτιμουμένου του συνόλου (ή της πλειοψηφίας) των δικαστικών αποφάσεων που εξέδωσε ο δικαστής.
-
Υποβοήθηση μέσω σύγχρονων μέσων (πχ Τεχνητής Νοημοσύνης) της αξιολόγησης της ορθότητας του περιεχομένου των δικαστικών αποφάσεων, με συσχετισμό αυτών με νομολογία και άλλα σταθερά επιστημονικά και εγκληματολογικά δεδομένα.
-
Καταγραφή της ακροαματικής διαδικασίας, ώστε να αξιολογείται η συμπεριφορά στη διεύθυνση της διαδικασίας καθώς και η αντικειμενικότητα του δικαστή.
-
Αξιολόγηση των δικαστών, με δυνατότητα συμμετοχής και παρατηρήσεων όλων των θεσμικών οργάνων των παραγόντων της Δικαιοσύνης.
-
Η καταδίκη της χώρας από το Ευρωπαικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) λόγω εσφαλμένων δικαστικών αποφάσεων να αποτελεί λόγο ελέγχου των εκδόσαντων την απόφαση καθώς και να εξεταστεί το ενδεχόμενο καταλογισμού σε βάρους αυτών των αποζημιώσεων που επιβάλλονται από το ΕΔΔΑ στο Ελληνικό Δημόσιο.
Η αναμόρφωση του Δικαστικού Συστήματος αποτελεί δημόσιο ζήτημα που αφορά και επηρρεάζει όλους. Η προσκόλληση στα αυτά που μέχρι τώρα συνέβαιναν θα επιφέρει εκ νέου τα αποτελέσματα της παρούσας στιγμής.
Χρειάζεται θάρρος και ανοιχτή αντίληψη, όχι το αντίθετο.
*Ο Αλέξης Αναγνωστάκης είναι Ποινικολόγος, Μέλος ΔΣ Ένωσης Ευρωπαίων Ποινικολόγων (European Criminal Bar Association).
